Πώς οι προμαχώνες του Κάστρου της Χίου μπορούν να αξιοποιηθούν;

Με ικανοποίηση παραλουθήσαμε πριν λίγες μέρες το ρεπορτάζ από την alithia.gr για την πορεία των οχυρωματικών έργων στο Κάστρο της Χίου. Οι δηλώσεις ότι τα έργα προχωρούν, αλλά και ότι μετά θα ακολουθήσει η αποκατάσταση των προμαχώνων, έδωσε την ευκαιρία για τη συγκεκριμένη αρθρογραφία.

Το Κάστρο της Χίου, γειτνιάζει με το λιμάνι, βρίσκεται εντός της πόλης και αποτελεί το σημαντικότερο ιστορικό και πολιτιστικό μνημείο του νησιού. Σχηματίζει ένα ακανόνιστο πεντάγωνο όπου σε αυτό σώζονται εννέα προμαχώνες, διαφορετικού μεγέθους και σχήματος. Κάποιοι από αυτούς βρίσκονται σε εξαιρετική κατάσταση, ενώ κάποιοι πάλι όχι. Κάποιοι είναι μπαζωμένοι, ενώ σε άλλους, ακόμη και σήμερα, κάποιος μπορεί να εισέλθει στο εσωτερικό τους (με ιδιαίτερη προσοχή).

Ενώ καθοριστική είναι η αποκατάσταση των προμαχώνων, συνακόλουθα σημαντική είναι και η επισκεψιμότητά τους. Η τελευταία θα μπορούσε να αποτελέσει προθάλαμο για τη δημιουργία μουσειακών χώρων που θα προσφέρουν μια διαδραστική εμπειρία με την ιστορία του νησιού. Στους δύο εσωτερικά προσβάσιμους προμαχώνες θα θέλαμε να εστιάσουμε σήμερα, με την ελπίδα ότι η αποκατάστασή τους θα είναι ένα από τα άμεσα έργα που θα ακολουθήσουν την αποκατάσταση των τειχών του Κάστρου.

Χαρακτηριστικός εξαιτίας της θέσης του, όσο και της αρχιτεκτονικής του είναι ο νότιος προμαχώνας που δεσπόζει στο λιμάνι, γνωστός και ως προμαχώνας του Αγίου Γεωργίου. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους προμαχώνες του Κάστρου. Το σχήμα του είναι κολουρο-κωνικό, με κυλινδρικό το κατώτερο του τμήμα. Η είσοδος στον προμαχώνα γινόταν μέσω πέτρινης σκάλας που σώζεται και σήμερα και οδηγεί σε μία μεγάλη θολωτή και κυλινδρική αίθουσα. Πέριξ της αίθουσας αυτής για την ικανοποίηση του σκοπού ύπαρξης του προμαχώνα, δηλ. της αμυντικής θωράκισης του φρουρίου, υπάρχουν κανονιοθυρίδες (περισσότερες πληροφορίες για το νότιο προμαχώνα στο σύνδεσμο: http://www.chioscastle.gr/?page_id=2378).

Επιπρόσθετα, ο βόρειος προμαχώνας, γνωστός και ως Αντόνιο Ζένο αποτελεί ένα ακόμη δείγμα εξαιρετικής αρχιτεκτονικής. Η είσοδος από την κορυφή στον προμαχώνα (αυτή σήμερα σκεπάζεται από μία συκιά), οδηγεί στο κατώτερο τμήμα του, όπου υπάρχει ημικυκλική στοά με ανοίγματα για τις κανονιοθυρίδες (περισσότερες πληροφορίες για το βόρειο προμαχώνα πατήστε στο σύνδεσμο ).

Το ερώτημα που εύλογα γεννάται είναι πως θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν οι προμαχώνες του Κάστρου με απώτερο σκοπό την ανάδειξή του ως φρουριακού συνόλου, αλλά και την ενίσχυση της επισκεψιμότητάς του. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να δοθεί αν προβαίναμε σε μια αναζήτηση του τρόπου ανάδειξης αντίστοιχων χώρων σε άλλα μεσαιωνικά κάστρα του Ελληνισμού. Η έρευνα μας οδήγησε σε δύο από αυτά (παρόλο που είμαστε βέβαιοι ότι υπάρχουν και άλλα). Συγκεκριμένα, στο ενετικό φρούριο του Κούλε στο λιμάνι του Ηρακλείου Κρήτης και στην αίθουσα στο ισόγειο, η οποία είναι θολωτή και φέρει μεγάλα ανοίγματα, αλλά και θυρίδες για τα κανόνια.

Ακολούθως, στο παράνομα κατεχόμενο από την Τουρκία ενετικό κάστρο της Αμμοχώστου στην Κύπρο και στον περίφημο προμαχώνα Μαρτινέγκο. Και στις δύο περιπτώσεις, η χρήση δεν περιορίστηκε μόνο στην αποκατάσταση των συγκεκριμένων χώρων, αλλά και στην προώθηση της επισκεψιμότητά τους. Δεδομένου του ιδιαίτερου και διαφοροποιημένου αρχιτεκτονικού ύφους, καθώς και του εύρους του ωφέλιμου χώρου που παρουσιάζουν τουλάχιστον δύο από τους προμαχώνες του Κάστρου Χίου, πιστεύουμε ότι θα προσθέσει ιδιαίτερη αξία στην ευρύτερη αναγνωρισιμότητα του μνημείου η επισκεψιμότητά τους.

Μαρία Ματθαίου, Μέλος Ε.Ο.Δ Το Κάστρο της Χίου ένας Χαμένος Παράδεισος