Ο φρουρός του λιμανιού της Χίου και της Πόρτα Μαγγιόρε: ο Νότιος Προμαχώνας του Κάστρου της Χίου

Προμαχώνας του Αγίου Γεωργίου ή Νότιος Προμαχώνας ή Προμαχώνας Τελετών ή Μεγάλος Προμαχώνας. Με αυτές τις ονομασίες απαντάται στη σχετική βιβλιογραφία έναν από τους σπουδαιότερους προμαχώνες του Κάστρου της Χίου.

gkravoura

Η κεντρική είσοδος και ο Νότιος Προμαχώνας του Κάστρου της Χίου. Ξυλογραφία M. Testevuide, 1877, Συλλογή Αργέντη, Βιβλιοθήκη Κοραή.

Βρίσκεται 15 περίπου μέτρα δεξιά της κεντρικής πύλης Πόρτα Μαγγιόρε και ρόλος του ήταν να προστατεύει τόσο την πύλη, όσο και το λιμάνι του νησιού. Επί Γενουατών, ο προμαχώνας αυτός επικοινωνούσε με το ανάκτορο, ενώ εξαιτίας της θέσης του είχε επιλεχθεί προκειμένου να κυματίζει σε υψηλό ιστό με μεγαλοπρέπεια, η σημαία του Αγίου Γεωργίου. Επιπλέον, ο προμαχώνας αυτός χρησιμοποιείτο για τις επίσημες τελετές, μιας και απέναντι του βρισκόταν η πλατεία της αποβάθρας, σημείο όπου μπορούσε να μαζευτεί ο Χιακός λαός για να τις παρακαλουθήσει. Μάλιστα, την παραμονή των Χριστουγέννων γινόταν η υποστολή της σημαίας και η έπαρση της νέας σημαίας, την οποία ήταν υποχρεωμένοι να κατασκευάζουν κάθε χρόνο οι Ιουδαίοι.

Κάστρο της Χίου 095

Ο Πύργος των Τελετών συνδεόταν με τα ανάκτορα…

Στη σημερινή του μορφή σώζεται ογκώδης, σχήματος κολουρο-κωνικού με κυλινδρικό το κατώτερο του τμήμα. Αυτή η ιδιότυπη μορφή του οφείλεται στη σμίξη διαφορετικών αμυντικών αρχιτεκτονικών που προέκυψαν τόσο κατά την εκτεταμένη επισκευή των τειχών από τη σύντομη κατάληψη του νησιού από τους Ενετούς το 1694-1695, όσο και από τους Οθωμανούς κατακτητές. Οι Ενετοί φαίνεται ότι οικοδόμησαν τον Προμαχώνα επάνω σε παλαιότερο, κυκλικό σε κάτοψη, προτείχισμα. Στο εσωτερικό του προμαχώνα, βρίσκεται σπουδαίο παλαιότερο οχύρωμα, ο κυλινδρικός, που με βάση τη μορφή του μπορεί να χρονολογηθεί στον 15ο αιώνα. 

Κάστρο της Χίου 081

Οι είσοδος για τις στοές…

Η απελευθέρωση του νησιού το 1912 βρήκε το Κάστρο γεμάτο πληγές. Ο ερχομός των προσφύγων το 1922 και η ανάγκη για χώρο στέγασης άλλαξε ξανά την όψη του προμαχώνα. Σπίτια και επιχειρήσεις κτίστηκαν κολλητά και κυκλικά σε αυτόν και μεγάλες τρύπες ανοίχθηκαν. 

Κάστρο της Χίου 091

Το εσωτερικό των στοών του Νότιου Προμαχώνα, ο Κυλινδρικός…

Ευτυχώς, ο προστάτης του Κάστρου κατά το δεύτερο μισό του 20ο αιώνα, ο αήμνειστος Αντώνης Στεφάνου,  φρόντισε να επουλώσει όσο μπορούσε τις πληγές. Τα σπίτια/επιχειρήσεις αποκολλήθηκαν και μετακινήθηκαν τις επόμενες δεκαετίες. Οι στοές στο Νότιο Προμαχώνα είναι εντυπωσιακές, αν και σήμερα η πρόσβαση σε αυτές είναι επικίνδυνη και απαγορευμένη.  

 

notios promaxwnas

Ο Νότιος Προμαχώνας με προσφυγικά σπίτια/επιχειρήσεις και όπως είναι σήμερα…Φωτογραφίες Α. Σταθάκη (δημοσιεύθηκε στην ομάδα Παλαιές Φωτογραφίες Χίου) & Μ. Γελαγώτη (δημοσιεύθηκε στην ομάδα Ε.Ο.Δ Το Κάστρο της Χίου ένας Χαμένος Παράδεισος).

ioannis

Ο Νότιος Προμαχώνας το 1986. Φωτογραφία Ι.Λουκά

Τέλος, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε σε ένα μικρό κανονάκι που βρίσκεται πάνω στον προμαχώνα και αγναντεύει το πέλαγος. Ο αστικός μύθος θέλει να προέρχεται από τη ναυαρχίδα του Καρά Αλή, την οποία και πυρπόλησε ο Κανάρης στο Κάστρο της Χίου κατά τη διάρκεια των Σφαγών του 1822.

30 - Το κανονάκι του Κανάρη

Το κανονάκι που βρίσκεται ακόμη και σήμερα στον Νότιο Προμαχώνα.

Ο Προμαχώνας του Αγίου Γεωργίου ίσως και να έτυχε των πιο πολλών ευεργετικών παρεμβάσεων αποκατάστασης μεταπολεμικά ως και τις μέρες μας. Αν και τα τείχη του περιμετρικά έχουν συντηρηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό, οι επάλξεις του εξακολουθούν να είναι παραμελημένες, καθώς και η άνω επιφάνεια και εσωτερικοί του χώροι στους οποίους ακόμα φύεται πλειάδα επιβλαβών δέντρων. 

 

1384230_10202334446991195_1997218886_n

Ο Νότιος προμαχώνας με την κεντρική πύλη Πόρτα Μαγγιόρε.

Θεωρούμε, ότι δεν απέχει πολύ η πλήρης αποκατάστασή και ανάδειξή αυτού του τόσο κομβικού για την πόλη της Χίου προμαχώνα και αναμένουμε πως μαζί με την πιθανή, αλλά επιβεβλημένη αποκατάσταση της Πόρτας Μαγγιόρε, θα πρέπει να δοθεί και η τελική μάχη για την πλήρη αποκατάστασή του.

Ο Νότιος Προμαχώνας στις μέρες μας. Φωτογραφία Π. Χατζηδάκη

Ο Νότιος Προμαχώνας στις μέρες μας. Φωτογραφία Π. Χατζηδάκη

Βιβλιογραφία:

  • Αθηνά Κ. Ζαχαρού – Λουτράρη, Περιοδικό Χιόνι, Μάρτιος 2004, Το Κάστρο της Χίου Ιστορία & Περιήγηση
  • Σταύρος Μαμαλούκος, Μάρτιος 2012, Οι οχυρώσεις του Κάστρου της Χίου από τον 7ο εώς τον 19ο αιώνα στα πλαίσια της εξέλιξης της οχυρωματικής τέχνης στην περιοχή του Αιγαίου
  • Γεωργίου Ι. Ζολώτα, Τόμος Α’, Εν Αθήναις 1923, Ιστορική Τοπογραφία και Γενεαλογία

 

Συντάχθηκε από την Μ. Ματθαίου & Λ. Γλύπτη, Μέλη της Ε.Ο.Δ Το Κάστρο της Χίου ένας Χαμένος Παράδεισος